Bekkenbodemproblemen bij vrouwen

Functie bekkenbodem

De bekkenbodem bevindt zich aan de onderzijde van het bekken en vormt samen met de botten van het bekken de onderkant van de buikholte. Door de bekkenbodem lopen de blaas en urinebuis (urethra), de vagina en het uiteinde van de dikke darm. Ze worden op hun plaats gehouden door spieren van de bekkenbodem en ophangbanden die vastzitten aan de botten van het bekken. Bij bewegingen als hoesten of lachen neemt de druk in de buik toe. De bekkenbodem houdt dan alle organen op hun plaats.

Zenuwen, banden en spieren van de bekkenbodem zorgen ervoor dat de blaas, de darm en de vagina afgesloten kunnen worden als u dat wilt. Door de bekkenbodemspieren te ontspannen kunt u plassen, seks hebben of ontlasting hebben. Om urine en ontlasting kwijt te raken moeten ook de blaas en de dikke darm normaal werken en zich kunnen samentrekken en verslappen.

De bekkenbodem zorgt er dus voor dat:

• de buikholte wordt afgesloten, zodat buikorganen niet naar buiten komen;
• u urine en ontlasting niet ongewenst verliest;
• u als u dat wilt kunt plassen en ontlasting kan hebben;
• u seks kunt hebben.

Oorzaken bekkenbodemproblemen

Er bestaan verschillende oorzaken voor klachten van de bekkenbodem.

• Inspanningsincontinentie (stressincontinentie): Inspanningsincontinentie komt voor bij inspanning, zoals tillen, sporten of springen. Dit wordt ook ‘stressincontinentie’ genoemd. Met ‘stress’ wordt hier bedoeld dat het urineverlies optreedt als de druk in de buikholte plotseling toeneemt door het aanspannen van de buikspieren. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij niezen, hoesten, lachen, tillen, sporten of plotseling opstaan. U verliest dan urine zonder dat u aandrang voelt.
• Aandrangincontinentie (urge-incontinentie): Bij aandrangincontinentie heeft u zeer vaak aandrang om te plassen. Elk halfuur is niet ongebruikelijk. Soms is de aandrang zo sterk of plotseling dat u het toilet niet op tijd haalt. Verandering van lichaamshouding, lopen of het horen van stromend water veroorzaakt soms ook urineverlies. Het urineverlies kan ook ‘s nachts optreden. Deze vorm van urine-incontinentie heeft meestal niets te maken met een zwakke bekkenbodem, maar wordt veroorzaakt door een stoornis van de blaas of van de zenuwvoorziening van de blaas. Echter het kan ook voorkomen bij een verzakking van de blaas.
• Gemengde incontinentie: Nogal wat vrouwen hebben zowel last van aandrang- als van inspanningsincontinentie. Voor de behandeling is het belangrijk te onderzoeken van welke vorm u het meeste last heeft.

Hierbij heeft u het gevoel dat u bij aandrang de ontlasting nauwelijks kunt ophouden en dat u moet rennen om op tijd bij het toilet te komen. Soms is er verlies van ontlasting of bruinig vocht zonder aandrang. Ook kan het moeilijk zijn windjes goed op te houden. Belangrijk is dan ook de vorm van de ontlasting. Bij waterdunne ontlasting vinden veel mensen het moeilijk tegen te houden, maar bij goed gevormde ontlasting moet de kringspier de ontlasting voldoende tegen kunnen houden.

Bij een verzakking kan de blaas, de endeldarm, de dunne darm, en/of de baarmoeder/vaginatop via de vagina naar buiten zakken.

• Verzakking blaas: Als de blaas verzakt is, ziet u een uitpuiling in de vorm van een ronde bol aan de voorkant van de vagina. Bij een blaasverzakking kan het moeilijk zijn de urine op te houden. Bij een grote verzakking van de blaas is het juist soms moeilijk om uit te plassen.
• Verzakking endeldarm: Bij een verzakking van de endeldarm kunt u zo’n uitpuilende bol aan de achterkant van de vagina zien. Klachten die hierbij passen kunnen zijn: moeizame ontlasting, meerdere keren achter elkaar ontlasten, het gevoel hebben dat er ontlasting achter blijft. Door verstopping kunnen aambeien ontstaan en bij een enkele vrouw komt het laatste stuk van de dikke darm (rectum) naar buiten. Dit kan soms ook bloedverlies of bruinige afscheiding geven. De vorm van stoelgang speelt hierbij een belangrijke rol. Zachte ontlasting is gemakkelijker kwijt te raken dan harde ontlasting.
• Verzakking baarmoeder / vaginatop: Als de baarmoeder verzakt is, ziet of voelt u vaak de baarmoedermond of vaginatop bij de ingang van de vagina. Vaak zijn verschillende organen tegelijkertijd verzakt. Door een verzakking kunt u een zwaar gevoel in de vagina hebben. Soms is er het gevoel dat er iets naar buiten komt, alsof u een bal tussen uw benen heeft. Een zeurderig gevoel in de onderbuik dat uitstraalt naar de rug is niet ongebruikelijk, met soms moeheid als gevolg. Zitten en fietsen kunnen problemen opleveren. Vaak verergeren de klachten in de loop van de dag of na inspanning. Na rust verbeteren ze meestal.
• Verzakking van de dunne darm: Bij een verzakking van de dunne darm kunt u vaak moeilijk de ontlasting kwijtraken, ook al voelt u aandrang. Soms komt de ontlasting spontaan tijdens het plassen. Ook het gevoel dat er na het ontlasten nog iets achterblijft is niet ongebruikelijk.

Bij een zwakke bekkenbodem kunnen er klachten zijn, zoals minder ‘gevoel’ hebben bij seksuele activiteiten, moeilijker tot een orgasme komen of urineverlies tijdens de seks of bij een orgasme. Als er ook een verzakking bestaat, is het soms moeilijker of pijnlijker om seks te hebben. Veel vrouwen en hun partners zijn bang voor beschadiging bij seksuele gemeenschap, maar dat hoeft niet: het weefsel van de vaginawand is heel soepel en geeft mee.

Om de blaas en darmen goed te kunnen legen, is het belangrijk dat u de bekkenbodemspieren op tijd kunt ontspannen. Soms is dit moeilijk en spant u de spieren (onbewust) aan. U drukt dan als het ware tegen een weerstand in en het is dan moeilijk de blaas en/of de darmen goed te legen. De urinebuis kan zich vernauwen en de kringspier rond de anus kan als het ware ‘op slot’ gaan. Ook de spieren die de ingang van de vagina afsluiten zijn dan vaak gespannen. Veel voorkomende klachten bij een te gespannen bekkenbodem zijn:

• veelvuldig plassen, soms wel 10-20x per dag en ook meerdere malen ‘s nachts; een ‘onderbroken straal´ of een moeilijk begin van het plassen is niet ongebruikelijk, en terugkerende blaasontstekingen.
• problemen met de ontlasting zoals afwisselend verstopping en diarree, aambeien, of het gevoel dat er iets achterblijft.
• seksuele problemen, zoals pijn tijdens of na seksuele activiteiten en een stekend of brandend gevoel bij de ingang van de vagina.
• langdurige pijn in de onderbuik, het bekken, de rug of de liezen.

Door een verzwakte bekkenbodem kunnen klachten optreden van een verzakking, zoals:

• ongewild urineverlies: Als de blaas en urinebuis niet goed werken, kunt u ongewild urine verliezen (urine-incontinentie).
• moeite met plassen: Soms is het moeilijk goed uit te plassen of is er sprake van vaak of snel aandrang hebben om te plassen.
• blaasontstekingen: U kunt voortdurend last hebben van blaasontstekingen.
• verstopping of obsitipatie: Als het uiteinde van de dikke darm (endeldarm) niet goed werkt, is de ontlasting vaak moeizaam (verstopping of obstipatie).
• moeite met ophouden ontlasting: Soms is het juist moeilijk de ontlasting op te houden, zodat u deze ongewild verliest (ontlastingsincontinentie).
• seksuele klachten: Seksuele klachten komen ook vaak voor.
• andere klachten: Ook kunnen er andere klachten zijn, zoals onderbuikpijn, moeheid, pijn in de liezen, de benen of laag in de rug. Deze klachten hoeven overigens niet persé op een bekkenbodemprobleem te wijzen.

Bij bekkenbodemproblemen is het belangrijk dat de gynaecoloog goed weet wat uw klachten zijn. Daarom is het belangrijk dat u uw klachten in uw eigen woorden omschrijft. De gynaecoloog vraagt daarna soms nog verder: hoe het gaat met plassen, ontlasting, seksualiteit, en of er andere gynaecologische klachten zijn. Ook ziekten, vroegere medische ingrepen, eventuele eetproblemen, medicijngebruik of zwangerschappen kunnen ter sprake komen. Al deze onderwerpen zijn mogelijk van belang voor uw klachten en daarmee voor verder onderzoek en behandeling. Na het eerste gesprek volgt een gynaecologisch onderzoek. Aan de hand van uw klachten, het gesprek, en het gynaecologisch onderzoek bespreekt de arts met u of aanvullend onderzoek noodzakelijk is. Een aantal van deze onderzoeken wordt hieronder beschreven. Soms wordt nog meer onderzoek geadviseerd, zoals echoscopisch onderzoek of gespecialiseerde röntgenfoto’s. De gynaecoloog geeft u dan verdere informatie.

Niet alle bekkenbodemproblemen geven klachten. Als er geen klachten zijn, is behandeling niet nodig. Als er wel klachten zijn, zijn verschillende soorten behandelingen mogelijk:

• Medicijnen
• Fysiotherapie
• Pessarium (die verschillende vormen kan hebben, bijvoorbeeld ring, schijf, kubus)
• Seksuologische begeleiding
• Operatie

De soort behandeling is afhankelijk van uw klachten en de bevindingen bij onderzoek. Over het algemeen lijkt het logisch om met de minst ingrijpende behandeling te beginnen. Afwijkingen van de bekkenbodem zijn niet levensbedreigend. Een beslissing hoeft u dan ook nooit onmiddellijk te nemen. Als er niet op een eenvoudige manier wat aan uw klachten te doen is, kan de gynaecoloog u een meer ingrijpende behandeling voorstellen, zoals een operatie.

Bespreek uw emoties

In onze westerse cultuur leren kinderen op jonge leeftijd dat urine en ontlasting vies zijn. Er rust dan ook een taboe op het bespreken van klachten over plassen of ontlasten. Zelfs een gesprek met de naaste familieleden of de partner is vaak moeilijk. Vrouwen voelen zich dan ook nogal eens alleen staan met deze klachten. De kwaliteit van leven kan sterk verminderen door gevoelens van schaamte en je vies voelen, de geur van urine of ontlasting, de angst voor ontdekking door buitenstaanders, het uit de weg gaan van seksueel contact of het uitstellen van zoeken naar deskundige hulp.

Ook klachten over het naar buiten zakken van tampons, over het verliezen van water uit de vagina na het nemen van een bad, of over ‘windjes’ uit de vagina zijn soms moeilijk bespreekbaar. Vrouwen reageren heel verschillend op problemen met urine, ontlasting of seksualiteit: de ene vrouw gaat diep gebukt onder haar urineverlies, een andere gaat hier veel gemakkelijker mee om. Het is daarom belangrijk dat u behalve de klachten ook uw emoties bespreekt met de arts, fysiotherapeut, seksuoloog of verpleegkundige.

Gebruik van incontinentiemateriaal

Als u last heeft van urineverlies kunt u het beste opvangmateriaal gebruiken dat speciaal ontwikkeld is voor urine-incontinentie. Inlegkruisjes of maandverband zijn daarvoor niet gemaakt en blijven vaak te nat. Zo ontstaat gemakkelijk huidirritatie. Ook het wassen met zeep geeft vaak huidirritatie door verstoring van de zuurgraad van de vagina. Al bent u bang voor geurtjes, toch kunt u de schaamstreek het beste alleen met water wassen. Opvangmateriaal, is bij de apotheek verkrijgbaar. De apotheker kan ook advies geven over speciale huidcrèmes en een proefpakket met verschillende soorten opvangmateriaal meegeven. Bij de apotheek liggen vaak verschillende folders over opvangmateriaal. Via uw arts kunt u in contact komen met onze continentieverpleegkundigen die u hier ook over kunnen adviseren. Zij kunnen ook een machtiging regelen voor het incontinentiemateriaal.

Specialistisch team

De gynaecologen van het St. Antonius Ziekenhuis hebben ieder hun eigen aandachtsgebied waaronder bekkenbodemproblematiek, verzakking en incontinentie.  en werken met gespecialiseerde verpleegkundigen, fertiliteitsartsen en verloskundigen. Zij werken nauw samen met andere specialisten in het ziekenhuis om u de zorg te bieden die u nodig heeft. Ook werken ze met de nieuwste behandelmethoden en volgen zij de recente ontwikkelingen op hun vakgebied. Zo kan het zijn dat u eventueel verwezen wordt naar een uroloog, colorectaal chirurg, continentieverpleegkundige, bekkenfysiotherapeut en/of seksuoloog. Zij zijn onderdeel van ons bekkenbodemteam.

Persoonlijk en betrokken

Wij vinden het belangrijk dat u zich op uw gemak voelt. Daarom proberen we uw afspraken zoveel mogelijk bij een vaste behandelaar in te plannen. Een behandelplan stellen wij graag samen met u op maat samen.