Natriumbeperkt dieet

Waar zit natrium in?

Natrium komt van nature in kleine hoeveelheden voor in onze voeding. Fabrikanten voegen aan veel voedingsmiddelen zout toe vanwege de smaak of vanwege de conserverende werking. Verder gebruiken we zelf ook zout tijdens het koken en bij de maaltijden. Gemiddeld gebruikt een Nederlander 9 gram zout per dag (= 3.600 mg natrium). Voor alle volwassenen geldt het advies om niet meer dan 6 gram zout per dag binnen te krijgen. Dit staat gelijk aan 2400 mg natrium. Voor kinderen is dat minder.  

Voedingsmiddelen met natriumgehalte

Informatie op het etiket

Op het etiket van verpakkingen staat hoeveel natrium (Na) een product bevat. Door producten te vergelijken, kunt u het product kiezen met het laagste natriumgehalte. Als er op het etiket ‘zoutloos’, ‘geen zout toegevoegd’, ‘ongezouten’ staat, dan is het product geschikt voor het natriumbeperkte dieet.

Producten die veel natrium bevatten

Het grootste gedeelte aan natrium dat we binnen krijgen, wordt door fabrikanten, de bakker en de slager als zout toegevoegd om hun producten meer smaak te geven. Producten die veel zout bevatten en die u beter niet kunt nemen, zijn:

• kruidenmengsels, zoals vlees- en gehaktkruiden
• smaakmakers zoals maggi, soeparoma, bouillonblokjes of -poeders, ketjap, sambal, mosterd en juspoeder
• zeezout, kruidenzout, aromazout, selderijzout, uienzout en knoflookzout
• mayonaise, ketchup en tomatenpuree
• mixen voor sauzen en soepen
• kant-en-klare sauzen en soepen
• kant-en-klare vlees- en visproducten zoals rookworst, hamburgers, saucijzen, gepaneerd vlees, zoute haring en gerookte vis
• vleeswaren zoals rauwe ham, rollade, rookvlees, bacon, ontbijtspek en alle soorten worst
• kaas, zowel jong, belegen als oude kaas
• snacks zoals loempia, frikandel, kroket, nasiballen, pizzabroodjes en saucijzenbroodjes
• kant-en-klare maaltijden en aardappelproducten
• groente uit blik of glas en aangemaakte diepvriesgroenten

Producten die weinig natrium bevatten

Verse, onbewerkte voedingsmiddelen bevatten maar weinig zout. ‘Onbewerkt’ wil zeggen: ongekookt, niet gemarineerd en zonder dressing. Onbewerkte groente, fruit, aardappelen, rijst, pasta, vlees, kip, kalkoen en vis kunt u prima gebruiken in uw dieet. Ook brood, melk en melkproducten zoals yoghurt en kwark kunt u blijven gebruiken.

Deze tabel laat zien wat u per dag aan voeding nodig heeft en hoe u de natriumbeperking kunt toepassen.

Vlees en gevogelte

Onbewerkt vlees en onbewerkte kip zijn van nature natriumarm en geschikt voor een natriumbeperkt dieet. Met kruiden en specerijen kunt u de smaak ophalen. Denk ook eens aan andere bereidingswijzen, zoals in de magnetron of in aluminiumfolie in de oven. Aan kant-en-klaar vlees, zoals hamburgers, slavinken, roomschnitzels, cordon bleu en gehakt met toevoegingen is altijd zout toegevoegd. Deze producten passen dus niet in een natriumbeperkt dieet.

Sommige slagers maken zelf natriumarme worstsoorten of hebben natriumarme soorten op voorraad (Nistria, Sleegers). U kunt de slager ook vragen een rollade alleen te kruiden en niet te zouten.

Jus

Gebruik voor de bereiding van het vlees ongezouten margarine of ongezouten (vloeibaar) bak & braadvet. Pakjes jus- en sauspoeder bevatten veel zout en zijn dus af te raden.

U kunt de jus op smaak maken met:

• een gesnipperd uitje
• een teentje knoflook
• tomaat en/of natriumarme tomatenpurree
• kruiden en/of specerijen
• stukjes paprika
• champignons
• een scheutje wijn
• een eetlepel crème fraîche
• natriumarme juspoeder

U kunt de jus binden met maïzena, aardappelmeel of bloem.

Tip: van bijvoorbeeld stoofvlees krijgt u lekkere jus. Als u hier wat meer van maakt en invriest, heeft u wat achter de hand voor dagen dat het vlees minder smakelijke jus geeft.

Vis

Vis kunt u zowel vers als uit de diepvries kopen. Gepaneerde diepvriesvis (vissticks, zeeschnitzel etc.) bevat echter zout. Ook vis ingelegd in het zuur, gestoomde of gerookte vis en visconserven bevatten zout. Schaal- en schelpdieren bevatten van nature meer zout dan verse vis. U kunt vis prima op smaak brengen met citroen, witte wijn, peper en groene kruiden zoals peterselie, dille, basilicum en kervel.

Groente

Verse groenten bevatten van nature maar weinig natrium. U kunt ze dus prima gebruiken in een natriumarm dieet.

Enkele tips:

• Als u de groenten kort kookt in weinig water behouden ze beter hun smaak.
• U mist de smaak van zout minder als u groenten rauw eet. Denk aan: sla, tomaat, komkommer, wortel, bleekselderij, venkel, paprika, radijs en rettich.
• U kunt diepvriesgroenten gebruiken als de fabrikant ze nog niet op smaak gebracht heeft.
• Groenteproducten die wel (veel) zout bevatten zijn:
  • bewerkte diepvriesgroenten zoals spinazie á la creme en gekruide groenten
  • groenten uit pot of blik
  • zuurkool
• Zuurkool bevat veel natrium. Bij de bereiding van zuurkool wordt veel zout gebruikt. Ook als u de zuurkool onder de kraan afspoelt, blijft er nog veel natrium in de zuurkool achter! U kunt beter natriumarme zuurkool in blik of pot kopen.

Soep

U kunt soep maken op basis van:

• een pakje natriumarme soep
• bouillon van natriumarme bouillonkorrels/tabletten
• een zelfgetrokken bouillon van vlees, kip, beenderen, kruiden en groenten

Om de soep af te maken kunt u allerlei producten toevoegen, zoals:

• verse groenten
• vlees
• kip
• vis
• gehaktballetjes zonder zout
• vermicelli
• rijst
• macaroni
• kruiden (vers en/of gedroogd)

Aardappelen, rijst, deegwaren

Aardappelen bevatten net als groenten van nature maar een beetje natrium. U kunt de aardappelen koken, bakken, frituren of tot puree verwerken. Gebakken aardappelen worden extra lekker door het meebakken van:

• een gesnipperd uitje
• ringen prei
• kerrie, paprikapoeder
• rozemarijnnaaldjes

Aardappelpuree kunt u op smaak maken met peper, nootmuskaat en (verse) groene tuinkruiden.

Tips:

• Een aardappel die in de schil gekookt wordt, behoudt meer smaak dan een geschilde aardappel.
• Voor het maken van aardappelpuree kunt u ook gebruik maken van de instant pureepoeders. Uiteraard geen zout toevoegen.
• Zilvervliesrijst en volkorenmacaroni of -spaghetti hebben van zichzelf meer smaak dan de gewone soorten. Koken in natriumarme bouillon (van korrels of blokjes) geeft een betere smaak.

Voorgebakken patates frites uit de diepvries zijn natriumarm, maar aan diepvries aardappelkoekjes, aardappelkroketten, aardappeldriekantjes, rösti etc. is zout toegevoegd.

Twee potjes koken?

Als één persoon in een gezin natriumarm moet eten, hoeft dat beslist niet te betekenen dat er twee maaltijden gekookt moeten worden!

Tips:

• Kook alles zonder toevoeging van zout. De gezinsleden die wel zout mogen, kunnen dit er op hun bord over strooien.
• Zijn het vooral het vlees en de jus die 
problemen opleveren? Maak dan in een kleinere braadpan voor meerdere dagen vlees zonder zout klaar. Voor de rest van het gezin kunt u dan gewoon gezouten vlees bereiden.
• Wikkel enkele aardappels in aluminiumfolie en kook ze samen met de gezouten aardappels gaar. De aardappels in folie nemen geen zout op.
• De ‘truc’ met aluminiumfolie werkt ook prima bij vaste groenten zoals bloemkool, worteltjes en boontjes.
• In een magnetron kunt u snel een éénpersoonsportie aardappelen (eventueel in de schil) en groenten gaar maken. Door de kortere kooktijd blijft de smaak bovendien beter behouden.

Brood

U kunt normaal brood blijven eten. Brood bevat per snee 190 mg natrium. Eet u meer dan 4 sneden brood op een dag, dan kunt u enkele sneden vervangen door beschuit of crackers. Deze bevatten ruim de helft minder natrium dan brood. Tegenwoordig is er ook zoutarm brood te koop.

Broodbeleg

Broodbeleg zoals kaas en vleeswaren kunt u normaal gezouten eten. Wees wel zuinig met de sterk gezouten vleeswaren zoals rookvlees, bacon en ontbijtspek. U kunt echter ook kiezen voor broodbeleg met minder natrium:

• kaas met 25% of 33% minder zout
• Zwitserse strooikaas of hüttenkase
• Emmentaler en Gruyère kaas
• rosbief, kip en kalkoen let naturel, fricandeau
• pindakaas
• sandwichspread
• fruit zoals aardbeien, appel, peer en banaan
• groenten zoals tomaat, komkommer, radijs, sterkers en rettich
• ei (zonder zout) gekookt, gebakken of als roerei
• kwark met jam en (verse) kruiden
• rul gebakken gehakt, op smaak gebracht
met kerrie, paprikapoeder en/of knoflook

Tussendoortjes

Geschikte tussendoortjes zijn:

• ongezouten pinda’s of noten
• studentenhaver
• dadels, gedroogde vijgen, rozijnen
• ongezouten popcorn
• eierkoek
• chocolaatje
• gevuld ei: vulling van eigeel gemend 
met margarine/boter en kruiden

Uit eten

Steeds meer restaurants houden rekening met de dieetwensen van hun klanten. Zo blijkt het vaak mogelijk een natriumarme maaltijd te bestellen. U kunt ook zelf het natriumgehalte van uw maaltijd in de gaten houden door de juiste keuzes uit de menukaart te nemen:

• Liever een grapefruit- of een meloencocktail of een rauwkostschoteltje als voorgerecht in plaats van een kopje gezouten soep.
• Vlees of vis worden vaak pas na uw bestelling klaargemaakt. U kunt dus vragen of de kok deze gerechten zonder zout wil bereiden. Vraag in plaats van een sausje een stukje ongezouten boter.
• Rauwkost bevat minder natrium dan gekookte groenten.
• Patates frites worden zonder zout gebakken. Vraag of de kok er geen zout over strooit.
• De meeste toetjes bevatten weinig natrium.

Smaakmakers zoals bouillonblokjes/poeders, vloeibare aroma, strooiaroma, mosterd, ketjap en sambal zijn ook in natriumbeperkte vorm te koop, doorgaans bij grote supermarkten en reformzaken. Op het etiket staat: ‘natriumarm’ of ‘zonder toevoeging van keukenzout’. Maar deze natriumarme smaakmakers bevatten wél kalium. Houd hier dus rekening mee als u ook een kaliumbeperking heeft.