Verlies van een kindje

Medisch gezien is een onnodige operatie niet verantwoord. De ervaring leert verder dat een bevalling via de natuurlijke weg belangrijk is voor het rouwproces. De geboorte beleef je als werkelijkheid en niet als iets dat je vaag overkomt.  Sommige moeders houden aan de bevalling ook het gevoel over echt iets voor hun kindje gedaan te hebben. 

Om je een voorstelling te kunnen laten maken hoe je kindje eruit zal zien op basis van de termijn dat je zwanger bent, kun je in onderstaande tabel ongeveer kijken hoe zwaar en lang je kindje zal zijn als het geboren wordt.

Het horen en zien van pasgeboren kinderen in het ziekenhuis is vaak pijnlijk,  we proberen dit zoveel mogelijk te vermijden. Buiten het ziekenhuis zul je hier wel mee te maken gaan krijgen, dus het is goed om je daar op voor te bereiden.

“De bevalling is een mooi moment geweest, fijn dat je alles kon doen zoals je zelf wilde. Je beseft dat je pijn moet hebben, maar tegelijkertijd is het er het gevoel: ik doe iets voor dit kind, niet alleen emotioneel, maar ook lichamelijk."

Gesprek met obstetrieverpleegkundige, klinisch verloskundige en/of arts(-assistent)

Op de dag van de inleiding meld je je in de ochtend op de afdeling en word je toegewezen aan een arts(-assistent) of verloskundige en een obstetrieverpleegkundige. Wij streven er naar één op één zorg te leveren. Wij werken in dienstverband. Daarom kan het zijn dat de dienst gedurende je verblijf wordt overgenomen door de avond- en/of nachtdienst en het team dus verandert.

Primen (rijpen van de baarmoedermond)

Om te kunnen bevallen, moet je baarmoedermond eerst zacht en week worden om ontsluiting te kunnen krijgen. Dit gebeurt met behulp van tabletten (Misoprostol®) die vaginaal worden ingebracht door de arts of verloskundige. 

Het kan zijn dat de weeën opgewekt moeten worden met behulp van een oxytocine infuus. Deze weeën moeten zorgen voor 10 cm ontsluiting. Bij een vroege zwangerschap is dit niet altijd noodzakelijk. Daarna kan het oxytocine infuus ook worden gebruikt om het vloeien te verminderen, zodat de baarmoeder weer goed samentrekt.

Bevalplan

Als het lukt, is het fijn om na te denken over wat je wilt tijdens en na de bevalling. Bijvoorbeeld of je je kindje wel of niet wilt zien en wel of niet wilt vasthouden. 

Pijnstilling mogelijkheden

Het is belangrijk dat je zelf op tijd aangeeft wanneer de pijn te hevig wordt. Er zijn verschillende manieren om de pijn te verminderen. Je kunt gebruik maken van een bad, de douche of een warme kruik. Maar ook medicatie, zoals pijnstilling via de rug (epidurale pijnstilling). Het onderste gedeelte van je lichaam wordt dan verdoofd, maar je maakt de bevalling bewust mee. Ook hebben we pijnstilling via het infuus, een soort morfine-achtig middel. Hiermee geef je jezelf steeds een shotje, waar een begrenzing op zit, wat de pijn vermindert. Je kunt hier wat relaxter en suffer van worden. 

Meer informatie over pijnbestrijding tijdens de bevalling

Inbrengen van een infuus, afnemen van bloed

Omdat je in het ziekenhuis bent, willen wij je bloedgroep weten en het ijzergehalte van je bloed. Dit om te kunnen ingrijpen bij eventuele bloedingen na de bevalling. We brengen eerst een infuusnaald aan, nemen wat bloed af en later kan hier eventueel een infuus op worden aangesloten.

Vraag gerust om zorgverleners

Tijdens de opnamedag zijn er verschillende zorgverleners die jullie kunnen ondersteunen. Wij hebben bijvoorbeeld een ervaren maatschappelijk werker, die we in consult kunnen vragen als daar behoefte aan is. Indien nodig komt er een medewerker van het mortuarium uitleg geven over de eventuele opvang van je kindje.  Daarnaast kan het zijn dat een kinderarts uitleg komt geven.

Ook kan een geestelijk verzorger, als jullie dat willen, met jullie in gesprek over wat er gebeurt en wat dat met jullie doet, over de betekenis, het waarom, de impact en teleurstelling. In de verschillende religieuze stromingen zijn er rituelen bij het begin en het einde van het leven. Die rituelen, zoals doop, gebed, zegen, kunnen zij verzorgen of meedenken over hoe dat te kunnen regelen. Het team van Geboortezorg staat 24/7 voor jullie klaar.

Afmelden kraamzorg

Tijdens de opname zullen wij vragen of je al kraamzorg had geregeld. Deze wordt in overleg afgemeld of juist aangemeld als je hier recht op hebt.

Troostdekentje

Dit dekentje kunnen wij om jou kindje heen doen.

Mandje

“Wat ik vooraf heel graag had gewild (waar we van tevoren niet bij na hebben gedacht) is bijvoorbeeld denken aan een mandje/kistje voor je kindje. Nu kregen we dit vanuit het ziekenhuis wat super goed geregeld was, maar zelf dit kopen en er aandacht aan schenken kan helpen in de verwerking."

Wateropbaring

Wateropbaring, ook wel watermethode of waterpreservatie genoemd, is een manier om stil geboren baby’s van een prille tot voldragen zwangerschap in water op te baren. De baby’s liggen hierbij volledig in koud water. Het is niet alleen een mooi idee dat het kindje vanuit het vruchtwater weer in water terecht komt. Er zijn nog vele andere voordelen. De baby neemt in het water weer zijn oorspronkelijke foetushouding aan. Donkere verkleuringen verdwijnen, de baby krijgt een roze kleur en vervormingen herstellen. Daardoor kunnen er kwalitatief mooiere foto’s van het kindje worden gemaakt. Zie voor verdere informatie: www.watermethode.nl

Er kan tijdens opname voor wateropbaring gebruik worden gemaakt van het opbaarmeubeltje van de afdeling.

De begrafenisondernemer regelt het vervoer van je kindje naar huis.  Zij regelen de verzorging van je kindje thuis. Het kan zijn dat je kindje tijdelijk in doeken mee naar huis gaat en thuis weer in het water wordt gelegd.

“Mijn ervaringsverhaal over de watermethode staat op de website  van watermethode.nl. Je leest mijn verhaal bij de quote "Zijn armpjes en handjes voor zijn kleine gezichtje, precies zoals we dat ook op de echo’s zagen"."

“Als ze de watermethode gebruiken is het heel mooi om zelf van tevoren een kleedje aan te schaffen dat je onder het bakje kan leggen. Ook dit kregen we van het ziekenhuis, maar als ik het zelf had kunnen regelen, was het meer van ons geweest."

Make a memory

Stichting Make a Memory fotografeert op verzoek van ouders en via bemiddeling van zorgprofessionals ernstig zieke, terminale en overleden kinderen in de leeftijd van 23 weken (zwangerschap) tot en met zeventien jaar.  

Met een landelijk netwerk van ruim 140 professionele fotografen worden thuis of in het ziekenhuis foto’s gemaakt. De ouders ontvangen kort daarna een boekje met vijf afdrukken en een usb stick met alle foto’s in hoge resolutie. De foto’s bieden de ouders troost en een blijvende herinnering en kunnen wezenlijk helpen bij de verwerking van het verlies.

De fotografen werken belangeloos en hun werk onderscheidt zich in positieve zin technisch en inhoudelijk van de foto’s die ziekenhuispersoneel en ouders zelf kunnen maken. Voor de ouders zijn er geen kosten verbonden aan het ontvangen van foto’s van Make a Memory. Alle onkosten worden gedragen door sponsoren, donaties, schenkingen en andere wettige inkomsten. Bij het contact met ouders en het toesturen van de foto’s wordt maximale privacy gewaarborgd. Make a Memory is dag en nacht bereikbaar en streeft naar een dagelijkse 24-uurs inzetbaarheid van fotografen.

Kijk voor meer informatie op makeamemory.nl

Still fotografie

"Still fotografie legt de herinnering vast als je leven even stil staat…"

Stichting Still Fotografie verzorgt in de kwetsbare en kostbare uren van het korte leven of na de geboorte van het levenloze kindje voor foto’s van de ouder(s) met hun zoon of dochter. Met respect voor en rust in deze overweldigende situatie, wordt een fotoreportage gemaakt die de liefde voor het kleine mensje vastleggen en haar of hem een gezicht geven.

Stichting Still hanteert géén ondergrens qua leeftijd, alle kindjes zijn het herinneren waard, groot én klein.

Voor de ouders zijn er geen kosten verbonden aan de fotoreportage. Alle foto’s en auteursrechten over de foto’s zijn van hen. Geen addertjes onder het gras, geen ingewikkelde voorwaarden. Enkel compassie voor wat hen overkomt.

Kijk voor meer informatie op stichtingstill.nl

Hand- en/of voetafdrukjes

Er kunnen hand- en/of voet afdrukjes gemaakt worden door de verpleegkundige. Het kleine handje of voetje wordt gekleurd met een stempelkussen en dan op het kaartje gedrukt. Vaak zijn ouders hier nog gelukkiger mee dan met de foto’s, omdat zo’n kaartje echt met hun kind in contact is geweest.

Herinneringsboek

Veel ouders maken een herinneringsboek over hun kind. Daarin komen alle tastbare herinneringen, brieven, kaartjes, eventueel een dagboek, tekeningen van andere kinderen of nog meer. Je kunt het ziekenhuis een kopie vragen van stukken uit de medische status. Zo geeft het rapport van de verpleegkundigen een goed beeld van de gebeurtenissen tijdens je verblijf in het ziekenhuis. Op de afdeling hebben wij ook een herinneringsboekje voor jullie.

Naam

We raden je sterk aan je kindje een naam te geven. Zo voorkom je dat je achteraf over ‘het’ of ‘de baby’ moet praten. Met een naam wordt het kindje ook voor mensen uit je omgeving echt je zoontje of dochtertje. Sommige ouders geven de naam die zij gekozen hadden, anderen bewaren deze naam voor een volgend kind. Zij geven het overleden kind soms een symbolische naam of de naam die zij voor het ongeboren kind gebruikten.

“Wat ik heel belangrijk vond, is dat we de kindjes namen gegeven hebben, voetafdrukjes hebben, de kindjes mee naar huis genomen hebben, heel veel foto's gemaakt hebben (ook als gezin) en de crematie zelf geregeld hebben. Ik ben ontzettend blij met alle herinneringen die ik heb."

Vaak zijn ouders niet voorbereid als er gesproken wordt over de mogelijkheden van onderzoek en weten zij niet altijd wat het inhoudt, dat maakt de keuze erg moeilijk. Aan de ene kant wil je graag antwoord op de vragen over het overlijden van je kindje, aan de andere kant kun je weerstand voelen tegen de onderzoeken. Om je voor te bereiden, leggen we de verschillende methoden hieronder uit:

Diagnostisch bloedonderzoek

Voorafgaand aan of tijdens de opname nemen we bij moeder bloed af voor de verschillende onderzoeken. We kijken bijvoorbeeld naar de glucose, of dat er bloed van de baby bij moeder terecht is gekomen, de stollingsstatus van het bloed van moeder of mogelijke virussen of infecties.

Kweken van oor, navel, neus en placenta

Hierbij wordt met een staafje een kweek afgenomen van het oor en neus van je kindje. Dit wordt heel voorzichtig gedaan en zal geen veranderingen of beschadigingen brengen in uiterlijkheden. Daarnaast wordt ook van de placenta een kweek genomen. Dit doen we om eventuele infecties aan te tonen.

Obductie (mogelijk > 16 weken zwangerschap)

Een obductie betekent letterlijk: ‘onderzoek na de dood’. Dit onderzoek is te vergelijken met een operatie. Een obductie bestaat uit een uitwendig en inwendig onderzoek

Uitwendig onderzoek  

Vooraf zal de patholoog (medisch specialist die gespecialiseerd is in deze vorm van onderzoek) eerst uitwendig onderzoek doen. Hier wordt goed gekeken naar het lichaampje, het wordt gemeten, gewogen etc. Er worden foto’s gemaakt en mogelijk röntgenfoto’s om het skelet te zien. Verder wordt onderzocht of er misschien sprake was van een infectie. Daarvoor kan bijvoorbeeld slijm uit de keel onderzocht worden op bepaalde bacteriën of virussen.

Inwendig onderzoek

De patholoog maakt hierbij het lichaampje open en onderzoekt het binnenste van het lichaam. De patholoog onderzoekt veranderingen in het lichaam die iets kun­nen zeggen over de oorzaak van het overlijden. Bij sommige aangeboren afwijkingen kan hersenonderzoek nodig zijn om een diagnose te kunnen stellen, hiervoor is het nodig de schedel te openen. De arts of klinisch verloskundige vraagt hiervoor toestemming aan de ouders: Dit geldt voor elke nieuwe stap in het onderzoek.

Soms besluiten ouders geen obductie te willen laten doen, maar willen zij wel graag dat de patholoog het lichaam van hun kindje van buiten onderzoekt. Na het onderzoek stelt de patholoog altijd een rapport op met alle bevindingen.

De kosten van obductie worden meestal verzekerd door de zorgverzekeraar.

PA-onderzoek placenta (mogelijk < 16 weken zwangerschap)

Hiervoor is alleen de placenta nodig. Deze wordt opgestuurd naar de patholoog, die de placenta onderzoekt op afwijkingen.

DNA-onderzoek (mogelijk bij < dan 16 weken zwangerschap)

Hierbij wordt een stukje navelstreng afgenomen voor DNA-onderzoek (karyotypering). Bij karyotypering worden alle chromosomen van een cel, meestal een bloedcel, gekleurd en onder de microscoop geteld en afzonderlijk onderzocht. De voornaamste afwijkingen die gevonden kunnen worden zijn: een afwijkend aantal chromosomen (normaal is 46 chromosomen) of een afwijking aan een of meerdere chromosomen, zoals het ontbreken van een stukje chromosoom, dat verplaatst kan zijn naar een ander chromosoom of verloren is gegaan.

Karyotypering zal niet door iedere verzekering worden vergoed. Het is raadzaam vooraf te bellen naar jullie zorgverzekering. De kosten zijn circa 900 euro.

Navelstrengbloedafname

Dit wordt gedaan om verschillende redenen, bijvoorbeeld om het ijzergehalte te kunnen meten (Hb), verschillende antistoffen op te sporen etc. Dit is bij een jonge zwangerschap niet altijd mogelijk.

Kinderarts/klinisch geneticus in consult bij verdenking op syndromale afwijkingen

Wanneer jullie kindje uiterlijke afwijkingen heeft, kunnen wij de kinderarts of klinisch geneticus vragen om jullie kindje te bekijken. Dit vindt plaats op jullie eigen suite.

Je kunt je kindje mee naar huis nemen tot de dag van de begrafenis of crematie. De wet verbiedt dit niet. Voor het vervoer mag je je eigen auto gebruiken. Je krijgt dan een verklaring van overlijden uit het ziekenhuis mee. Je kunt je kindje in je armen houden of in een reiswiegje of mandje vervoeren. Vaak is het een goed en mooi gevoel om je kindje een tijdje in de babykamer te hebben, in het wiegje dat met zoveel liefde was klaargemaakt. Als je je kindje niet mee naar huis neemt, wordt het opgebaard in de rouwkamer van het ziekenhuis of van de uitvaartverzorger.

Begrafenis of crematie

Er zijn 2 mogelijkheden:

De eerste mogelijkheid is om een begrafenis of crematie in eigen omgeving zelf te regelen. Dit helpt vaak bij de verwerking van je verdriet. Je kunt zo afscheid van je kind nemen op een manier die bij je past. Je kunt ervoor kiezen je kindje thuis op te baren in water, in een mandje, kistje of wiegje of bij een uitvaartcentrum.

Als je jullie kindje, geboren beneden de 24 weken, zelf willen begraven behoort dat tot de mogelijkheden mits:

• Verklaring arts over de zwangerschapsduur aanwezig is.
• Toestemming van de grondeigenaar.
• Begraven op voldoende diepte, minimaal 80 cm.
• Begraven in goed afbreekbaar materiaal.

Een tweede mogelijkheid voor kinderen geboren beneden de 24 weken is dat je je kindje in het ziekenhuis laat. Jullie kiezen ervoor afstand te doen. Je kindje gaat dan naar het mortuarium. Na 10 dagen bedenktijd, zal het ziekenhuis zorg dragen voor een crematie. Er zijn dan ook diverse mogelijkheden:

• Jullie laten je kindje cremeren (kosten voor ziekenhuis) en het kindje wordt gecremeerd en uitgestrooid op zee (www.asverstrooiing.nl).
• Jullie laten je kindje cremeren (kosten voor ziekenhuis) en kunnen tegen betaling een bloemengroet meegeven en/of aanwezig zijn bij uitstrooiing.
• Jullie laten je kindje cremeren (kosten voor ziekenhuis). Een medewerker van het crematorium Noorderveld strooit de as van jullie kindje uit op een strooiveld bij Noorderveld.  
• Wanneer je als ouder je kindje laat cremeren en de as van jullie kindje zelf wilt hebben, zijn daar kosten aan verbonden. Jullie kunnen contact opnemen met Noorderveld over het ophalen van de as van jullie kindje.
• Jullie kunnen altijd contact opnemen met crematorium Noorderveld te Nieuwegein als jullie zelf mogelijkheden/wensen willen bespreken.

Voor ouders die hun kind verliezen na een zwangerschap korter dan 24 weken is door 5 ouderparen, de gemeente Utrecht en een kunstenares een speciale plek om deze helaas veel te vroeg geborenen te begraven en te herdenken door hun naam en datum op het monument te plaatsen. Alle informatie vind je op www.utrecht.nl/veeltevroeggeboren
 

Als je besluit tot een begrafenis of crematie kan een uitvaartverzorger dit voor je regelen, maar je kunt ook zelf contact opnemen met de beheerder van een begraafplaats of crematorium. De kosten zijn dan lager. Wel is er heel wat te regelen. Er zijn vele instanties die jullie extra informatie kunnen geven, die helpen je in deze situatie.

• ima-afscheidszorg.nl  - ‘Als welkom heten en afscheid nemen samen komt’
• www houvast-uitvaarzorg.nl  - ‘Meer dan uitvaartzorg alleen’
• uitvaartdewending.nl  -'De wending tussen dat wat moet en niet had moeten zijn. De verbinding met je hart en diepste pijn’
• prematuurkistje.nl - 'Jouw geboorte werd een afscheid’
• kinderuitvaart.nl - ‘Goed afscheid nemen helpt’
• www.stichtingfelice.nl - o.a. over een vergoeding tot maximaal 100 Euro voor uitvaartkosten.

Kinderen erbij betrekken

Misschien vraag je je af of je de andere kinderen moet meenemen. Meestal is dit aan te raden, zeker wanneer ze ouder zijn dan twee jaar. Het helpt hen het verlies van hun broertje of zusje als werkelijkheid te beleven en het verlies te verwerken. Onze pedagogisch medewerkers zijn gespecialiseerd in de benadering naar kinderen en kunnen helpen dit soort complexe situaties te begeleiden en uit te leggen aan broertjes of zusjes.

Zie het hoofdstuk ‘Rouw bij kinderen’ voor meer informatie.

Kindje geboren tussen 12 en 24 weken

Wanneer je kindje wordt geboren na 12 weken, maar voor 24 weken zwangerschapsduur, is aangifte bij de Gemeente (waar het kindje is geboren) niet verplicht.

Je kunt ervoor kiezen je kindje mee te nemen naar huis en te laten begraven of cremeren. Hierbij is wel een verklaring van Geboorte en een Vrijwaringsbewijs nodig die de arts zal geven. De arts tekent een verklaring, waaruit blijkt dat een kind is geboren na een zwangerschap van minder dan 24 weken. Met deze verklaring kunnen de ouders, de begrafenisondernemer of de medewerkers van het mortuarium zorgdragen voor begrafenis of crematie.

Kindje geboren na 24 weken

Als je kindje is geboren na 24 weken zwangerschap, dan is aangifte bij de Gemeente waar het kindje is geboren is verplicht. Hiervoor dient een afspraak gemaakt te worden bij de Gemeente. De arts geeft een verklaring van natuurlijk overlijden (WLB art. 7.1) en een doodsoorzaakverklaring (verklaring B, CBS-registratie volgens art. 65 van de Gezondheidswet).

Je kunt ervoor kiezen je kindje mee naar huis te nemen en samen met een begrafenisondernemer de begrafenis/crematie te regelen. Volgens de wet dient het kindje bij deze termijn verplicht begraven te worden op een begraafplaats of gecremeerd te worden.

Als er geen geld is voor een uitvaart voor je kindje, treedt de Wet op de lijkbezorging in werking en bepaalt de Sociale Dienst hoe de uitvaart eruit komt te zien. Met een eventueel geloof wordt uiteraard rekening gehouden, maar alles gebeurt zo minimaal mogelijk. In dit geval zal er ook gekozen worden voor een algemeen graf en voor een standaardkistje.

Sinds februari 2019 is de wijziging van de Wet Basisregistratie personen (BRP) in werking getreden. Hierdoor is het mogelijk om gegevens van een doodgeboren kindje op te nemen in de BRP. Ouders kunnen bij de gemeente een verzoek indienen om hun kind te erkennen. Hierdoor wordt het kindje zichtbaar voor ouders via MijnOverheid.nl en op een uittreksel van de BRP.

Belasting

De kosten van de begrafenis van het kind zijn fiscaal aftrekbaar voor de ouders. En dat geldt óók voor de kosten van het graf én van het grafmonument. De kosten van een verzekering van een grafmonument zijn niet fiscaal aftrekbaar; dat ziet de Belastingdienst niet als een noodzakelijke uitgave, net als bijvoorbeeld onderhoud van een graf.

Welke begrafeniskosten en crematiekosten zijn aftrekbaar?

Je mag in de aangifte erfbelasting de volgende kosten aftrekken:

• Kleding voor en verzorging van de overledene;
• Rouwadvertenties, bloemen, condoleanceregister en (verzendkosten voor) rouwkaarten en bedankkaarten;
• Urn of kist, graf of andere rustplaats, grafsteen en plaatsen grafsteen;
• Koffietafel;
• Huur van de aula;
• Kerkdienst (huur en kosten sprekers) tot 1 jaar na het overlijden.

Een uitkering van een uitvaartverzekering moet je aftrekken van de kosten. Dekt een uitvaartverzekering (een deel van) de kosten? Verminder de uitvaartkosten dan met het bedrag dat de verzekeringsmaatschappij heeft uitgekeerd. Betaalt de verzekeringsmaatschappij meer dan de daadwerkelijke kosten voor de begrafenis of crematie? Dan moet je dat extra bedrag opgeven in de aangifte erfbelasting.

Uitvaartkosten zijn alleen aftrekbaar voor de erfbelasting. Je mag de uitvaartkosten dus niet aftrekken in de aangifte inkomstenbelasting.

Kraamzorg

In principe heb je recht op kraamzorg als je bevalt bij een zwangerschapsduur vanaf 15-16 weken. Ook al is er geen kindje om voor te zorgen. Als je al kraamzorg had geregeld, zijn er meestal geen problemen te verwachten. Als je dit nog niet had geregeld, dan neemt het ziekenhuis contact met het kraamzorgbureau op. Vooral als je nog andere kinderen thuis hebt, is kraamzorg aan te bevelen.

De kraamverzorgende kan praktisch veel werk voor je doen. Ook als je alleen met je partner bent kan zij steun en hulp bieden. Indien mogelijk kiest het kraamzorgbureau iemand uit met ervaring met het verlies van een ongeboren kind. Sommige ouders willen de eerste dagen liever alleen zijn en geen vreemden om zich heen hebben. 

Als je onder controle was bij een verloskundige tijdens je zwangerschap, bezoekt zij je ook aan het kraambed. In andere situaties kan het ziekenhuis een verloskundige vragen om de medische controles in het kraambed te doen. Vaak komt de huisarts ook langs.

Klachten in het kraambed

Je lichaam vertoont de normale reacties na een bevalling: na-weeën, vloeien en misschien ook pijn van de hechtingen. Borststuwing na de bevalling zonder kind om te voeden is een pijnlijke ervaring. Praat over deze ongemakken met je verloskundige, huisarts of gynaecoloog. Zij zullen proberen je te helpen. 

Ook verpleegkundigen, verloskundigen of kraamhulp kunnen goede adviezen geven, zoals het dragen van een strakke nauwsluitende beha. De melkproductie wordt dan na enkele dagen minder en houdt daarna op. Er zijn ook medicijnen die de melkproductie voorkomen of kunnen stoppen, dit krijg je aangeboden in het ziekenhuis op indicatie.

Adviezen voor thuis 

Geboorte-/overlijdenskaartje

Zeker bij een vergevorderde zwangerschap rekenen mensen op een geboortekaartje. Als dat niet komt, roept dat nogal eens pijnlijke vragen op.  Daarom is het verstandig te laten weten dat je kindje stil is geboren via een kaartje of een overlijdensadvertentie. Je kunt kaartjes laten maken met een afdruk van het handje of voetje erop, met een tekening van andere kinderen, of met een tekst die je al in gedachten had.

De leegte

Waarschijnlijk wil je zo snel mogelijk na de bevalling naar huis, om je daar aan je verdriet te kunnen overgeven. Sommige vrouwen beleven het ontslag ook als vertrek uit een veilige omgeving met mensen die weten wat er gebeurd is en die meeleven met het verlies en verdriet.

Soms is het lege huis een beangstigend vooruitzicht. Als mensen uit je omgeving  weinig of geen contact hebben gehad met je kind begrijpen zij soms je hevige verdriet niet. Daarom is het zo belangrijk hen ook te betrekken bij het afscheid nemen en je verblijf in het ziekenhuis.

Thuiskomen betekent vaak ook dat je te maken krijgt met de kinderkamer en alle babyspullen, met het huis dat al op de komst van het kindje was voorbereid. Het is niet goed als anderen al deze voorbereidingen voor je thuiskomst weghalen. Hoe pijnlijk ook, het is een van de noodzakelijke stappen bij het afscheid nemen. De babyspulletjes opruimen kan altijd nog; op een gegeven moment merk je dat je er aan toe bent.

“We hebben de babykamer onaangeroerd gelaten. Het is voor ons een soort vervanging voor het graf dat zij niet heeft."

Begrip en uitleg

Kinderen begrijpen nog niet alles van het leven. Als ze niet weten wat er gebeurd is, kunnen in hun fantasie zaken groter of erger worden. Het is belangrijk om de andere kinderen juiste, directe en eerlijke uitleg te geven. Pas de manier waarop je kinderen praat aan op hun leeftijd en ontwikkeling.

Vragen stellen

Kinderen stellen vaak veel vragen die soms heel direct kunnen zijn. Als ouder kan dit soms pijnlijk zijn. Toch is een kind gebaat bij zo eerlijk mogelijke antwoorden. Het geeft niet als je een antwoord niet weet. Samen delen van verdriet en machteloosheid is troostend. Belangrijk is dat je kind het gevoel krijgt dat hij zijn emoties mag uiten en zijn vragen mag stellen.

Schuld

Omdat kinderen een sterke fantasie hebben, denken ze soms ten onrechte dat het overlijden hun schuld is. Stel je kind hierin gerust en vertel dat zijn gedrag of gedachtes niet de oorzaak van het overlijden zijn.

Zorgen

Kinderen kunnen bezorgd zijn over hun toekomst. Bijvoorbeeld: “Met wie moet ik nu spelen?” of “Hoe moet het nu met mijn verjaardagsfeestje?” Dit zijn gewone zorgen voor kinderen en het helpt om ze serieus te nemen en ze te delen. Veel kinderen zijn ook bang dat hen hetzelfde zal overkomen als het kind dat overleden is.

Lichamelijke klachten

De emoties van kinderen kunnen zich uiten in lichamelijke klachten (buikpijn, hoofdpijn) of op het gebied van slapen en eten. Jonge kinderen vallen soms terug in ontwikkeling (duimzuigen, afhankelijk gedrag) en verleren wat ze net geleerd hebben (bijvoorbeeld zindelijk zijn). In feite gaan ze tijdelijk terug naar een eerdere ontwikkelingsfase waarin ze zich veilig voelden.

Spel

Kinderen kunnen hun emoties nog niet altijd goed verwoorden. Voor hen is spelen het meest natuurlijke middel om hun gevoelens te uiten en te verwerken. Er zijn kinderen die letterlijk vaak meerdere malen naspelen wat ze hebben gezien en meegemaakt (ze proberen bijvoorbeeld “begrafenisje” te spelen). Uit het spel of de tekeningen van je kind kunt je misschien aflezen welke emoties je kind heeft. Het kan fijn zijn om samen met je kind te tekenen of iets na te spelen. Ook voor oudere kinderen kan lezen of tekenen helpen bij de verwerking. Er bestaan goede kinderboeken voor diverse leeftijdsgroepen.

Gevoelens verbergen

Soms verbergen kinderen hun verdriet omdat ze jou als ouder willen ontzien. Dit kan ook de reden zijn dat ze soms hun gevoelens niet zozeer met jou delen, maar wel met iemand die iets verder van ze af staat, zoals een leerkracht. Daarbij komt dat kinderen meestal niet bijzonder willen zijn en niet anders dan hun leeftijdgenoten. Ook dat kan een reden zijn dat ze hun gevoelens verbergen. Ze hebben de sterke behoefte om bij de groep te horen. Vandaar dat rouwgroepen, waarin kinderen elkaar als lotgenoten ontmoeten, vaak goed werken.

Rouwen 'in stukjes'

Een ander verschil met volwassenen is dat kinderen vaak niet lang achtereen met verdriet bezig kunnen zijn en soms weer snel overgaan tot de dagelijkse activiteiten. Kinderen rouwen als het ware ‘in stukjes’. Zo kunnen ze het ene moment intens huilen en vervolgens vragen of ze buiten mogen spelen alsof er niets aan de hand is. Dit is voor ouders soms moeilijk te begrijpen.

Kinderen beschermen zichzelf hiermee tegen al te heftige emoties. De eerste rouwreacties vertonen zich bij kinderen meestal niet direct na het overlijden van hun broertje of zusje. Soms duurt het enkele weken of zelfs maanden. Een kind moet zich namelijk eerst veilig voelen om zijn verdriet te kunnen uiten. Deze veiligheid ontstaat wanneer het dagelijks leven weer een beetje ‘gewoon’ begint te worden.

Openheid

Verberg jouw eigen gevoelens niet voor je kind. Hierdoor leren kinderen dat emoties niet opgekropt hoeven worden. Kinderen merken het echt wel als hun ouders van streek zijn. Het samen ophalen en herbeleven van herinneringen kan helpend en troostend zijn.

Betrek je kind erbij

Betrek kinderen zoveel mogelijk bij alles wat er gebeurt. Ze hebben vaak behoefte om concreet uitdrukking te geven aan hun verdriet: een tekening maken, kaarsjes branden of rituelen uitvoeren die ze zelf bedenken. Hierdoor voelen ze zich meer betrokken en kunnen ze op hun manier hun verdriet verwerken.

Afscheid

Laat kinderen afscheid nemen, ook als ze er tegenop zien. Begeleid je kind daarbij wel. Bereid hen er zorgvuldig op voor: vertel wat ze kunnen verwachten (zien, voelen), geef ze  toestemming hun gestorven broertje of zusje aan te raken en bereid ze ook voor op mogelijke emotionele reacties van aanwezige volwassenen. Vraag waar ze tegenop zien. Dwing kinderen nooit, maar stimuleer wel.

Uitvaart

Zelfs jonge kinderen kunnen mee naar de uitvaart, zeker wanneer deze aangepast wordt aan hun aanwezigheid. Mogelijk kunnen ze een rol krijgen, bespreek dit met de uitvaartverzorger of geestelijk verzorger. Moedig kinderen aan, maar forceer niets. Vraag waar ze tegenop zien en wat hen zou helpen. Zorg dat er eventueel een vertrouwd persoon aanwezig is die

Lichamelijke en psychische klachten zijn normale uitingen van hevig verdriet. Die klachten verschillen van persoon tot persoon. Vaak voorkomende klachten zijn slaapproblemen, eetproblemen (geen eetlust, of juist overmatig eten), hoofdpijn, buikpijn, onrust, voortdurende moeheid en steeds terugkerende somberheid en huilbuien. Neem gerust contact op met je huisarts voor advies.

Aanvaard ook de praktische hulp die wordt aangeboden: soms blijk je deze hard nodig te hebben. Via je huisarts kun je in contact komen met maatschappelijk werk of een psycholoog.

Het verlies van een stil geboren kindje en ook de beslissing een gewenste zwangerschap af te breken, zijn zeer ingrijpende gebeurtenissen. De meeste ouders blijken dit verlies na enige tijd goed te kunnen verwerken.

De laatste jaren is er gelukkig steeds meer kennis en begrip gekomen voor verdriet rondom een stille geboorte. Ouders krijgen meer de ruimte hun gevoelens te uiten.

Ieder persoon kan een rouwproces anders ervaren, beleven of verwerken. Je ontdekt soms in je relatie een andere kant van je partner waarbij je elkaar de ruimte en/of begrip moet geven om met deze ervaring om te kunnen gaan en om elkaar niet uit het oog te verliezen.

Het verlies van je kindje tekent je leven voor altijd. Je zult het kindje nooit vergeten. Het is belangrijk erop te vertrouwen dat je dit intense verdriet te boven kunt en zult komen. Het belangrijkste is dat je steeds je eigen gevoel volgt en je eigen beslissingen neemt. Zo nodig kunnen hulpverleners je hierbij steunen.

Wij wensen jullie heel veel sterkte en kracht met elkaar en jullie dierbaren, bij het verwerken van dit verlies.

Team Geboortezorg