St. Antonius Ziekenhuis doorbreekt traditie voor opsporen schildwachtklier
Nieuwe methode minder belastend voor borstkankerpatiënt
Het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein/Utrecht is het eerste ziekenhuis in Nederland dat bij borstkankerpatiënten niet langer een radioactief, maar een fluorescerend contrastmiddel toepast om de schildwachtklier te vinden. Voor de patiënt is de nieuwe werkwijze minder belastend. Ook voor de oncologisch chirurgen en het ziekenhuis heeft deze techniek praktische voordelen.
Het vinden en verwijderen van de schildwachtklier is belangrijk om eventuele uitzaaiingen bij borstkanker te kunnen opsporen. ‘We maken sinds maart dit jaar gebruik van een fluorescerend groen contrastmiddel (ICG) dat we tijdens de operatie inspuiten’, vertelt oncologisch chirurg Annemiek Doeksen. ‘Voorheen was een dag voor de operatie een schildwachtklieronderzoek nodig door het toedienen van een radioactieve vloeistof en het maken van een scan. Dit is in Nederlandse ziekenhuizen de gebruikelijke methode om de schildwachtklier te vinden. Uit onderzoek blijkt dat de nieuwe manier veel sneller en vriendelijker is voor de patiënt. Het werkt ook prettiger, maakt de planning van operaties eenvoudiger en uiteindelijk is het goedkoper.’
Twintig jaar oude methode
‘De schildwachtklier zit bij iedereen op een andere plek, meestal in de oksel’, legt Doeksen uit. ‘Al meer dan twintig jaar sporen we de schildwachtklier op door een schildwachtklieronderzoek. Meestal gebeurt dit een dag van tevoren. Het onderzoek vindt plaats bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde en duurt tweeënhalf uur. De patiënt krijgt een radioactieve vloeistof in de borst ingespoten. Daarna maken we een scan waarmee we de locatie van de klier kunnen bepalen. De radioactieve stof geeft een kleine dosis straling af. Met een apparaat dat radioactiviteit kan meten, kunnen we tijdens de operatie de schildwachtklier vinden en vervolgens verwijderen. Dit is belangrijk om eventuele uitzaaiingen op te sporen (zie kader). Deze methode werkt overigens nog steeds prima.’
Blacklight
‘Waarom we dan toch kiezen voor een andere techniek? Omdat die veel voordelen biedt, in de eerste plaats voor de patiënt’, verklaart Doeksen enthousiast. ‘De techniek met het fluorescerend groene contrastmiddel is niet nieuw. We gebruiken hem bijvoorbeeld al bij lever- en darmchirurgie. We injecteren hierbij de stof indocyanine groen (ICG). Die maakt dingen zichtbaar in het donker door er een speciale lamp op te richten. Je kunt het vergelijken met blacklight.
Deze techniek is internationaal al eerder gebruikt bij borstkanker maar in Nederland nooit eerder zo toegepast. Wij hebben hier onderzoek naar gedaan door bij meer dan honderd patiënten beide technieken in te zetten. Ons onderzoek heeft aangetoond dat de ICG-techniek veilig is en even goed werkt als de methode met de radioactieve vloeistof, maar ook veel andere voordelen heeft. Het belangrijkste is dat het vriendelijker is voor de patiënt. Een onderzoek minder in de reeks die borstkankerpatiënten moeten ondergaan, scheelt stress voorafgaand aan de operatie. Sinds maart voeren we het schildwachtklieronderzoek dan ook bij bijna alle borstoperaties op deze manier uit. In sommige gevallen doen we het niet, bijvoorbeeld als we een andere afvoerroute van het lymfevocht verwachten. Dit kan voorkomen na een eerdere operatie.’
Prettiger voor patiënt
De ICG-techniek heeft nog meer voordelen. ‘Het scheelt de patiënt niet alleen een onderzoek en een rit naar een andere locatie - de afdeling Nucleaire Geneeskunde bevindt zich in Nieuwegein, het borstcentrum is in Utrecht - het scheelt ook dat we niet meer afhankelijk zijn van een andere afdeling. Dat maakt de logistiek en het plannen van de operaties makkelijker. Daarnaast is het voor ons als chirurgen prettiger werken. Wij houden van zien wat we doen. We kunnen door deze techniek goed zien welke route het tumorvocht aflegt en welke lymfeklier we moeten verwijderen. Verder is de techniek makkelijk te leren. Binnen ons team van oncologisch chirurgen had iedereen het snel onder de knie.’
Internationale erkenning
Het onderzoek werd uitgevoerd door Britt Jansen en Claudia Bargon en is nu ook internationaal erkend. Deze maand is het ingestuurd naar het toonaangevende, internationale tijdschrift Annals of Surgery. Komend weekend presenteren Claudia Bargon en Annemiek Doeksen het onderzoek op het congres van de European Surgical Association (ESA) in Lissabon. Doeksen besluit: ‘We zijn trots op onze onderzoekers en de internationale erkenning. We hopen dat andere ziekenhuizen ons voorbeeld volgen en zo de behandeling van borstkankerpatiënten een beetje vriendelijker maken. We nodigen onze collega’s van harte uit om bij ons een kijkje te komen nemen.’
Uitzaaiingen opsporen via schildwachtklier
De schildwachtklier is de eerste lymfeklier waarin kankercellen vanaf de tumor terecht kunnen komen. Een andere naam voor deze lymfeklier is poortwachtersklier of sentinel node. Om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn, verwijdert de chirurg de schildwachtklier tijdens de operatie. Het weefsel gaat vervolgens voor onderzoek naar de patholoog. Als er geen kankercellen in de schildwachtklier zitten, is de kans op uitzaaiingen in de andere lymfeklieren klein. Zijn die er wel, dan is een vervolgbehandeling nodig.
Meer weten
Lees meer over onze borstkankerzorg op de pagina van het Borstcentrum.