Blik op de toekomst: uitdagingen én kansen

Onderwerpen van gesprek

• Wat zie  je om je heen gebeuren?
• Wat als we niets doen?
• Hoe krijgen we de balans terug?
  • Zorg verlenen die het beste bij iemand past
  • Hoe helpt dat dan om vraag en aanbod van zorg beter in balans te krijgen?
  • Zorg anders organiseren; juiste zorg op de juiste plaats
  • Doen waar we goed in zijn en samenwerken in plaats van concurreren 
  • Met plezier werken
• Wat betekent dit allemaal voor de toekomst van het St. Antonius Ziekenhuis?
• Zijn er nog meer gevolgen van deze veranderingen voor het St. Antonius in de toekomst?
• Hoe ziet St. Antonius Ziekenhuis er dan uit over 15 jaar?

Wat zie je om je heen gebeuren?

“De zorg raakt uit balans. Er komen steeds meer mensen in Nederland. Tot 2035 groeit de Nederlandse bevolking met 5%. In onze regio groeit de bevolking zelfs met 10% en in het verzorgingsgebied van ons ziekenhuis komen tot aan 2040 nog 180.000 extra mensen wonen. Al die mensen vragen ook steeds meer zorg. Dat komt doordat mensen ouder worden en dan vaak verschillende aandoeningen krijgen. Over 15 jaar zal naar verwachting 20% van de Nederlanders drie of meer chronische aandoeningen hebben. Maar er zijn niet genoeg zorgmedewerkers om al die zorg te verlenen. Momenteel werkt 1 op de 7 mensen in de zorg. Tegen 2040 zou dat 1 op 3 moeten zijn om voldoende zorg te kunnen leveren. Met name in onze regio is het tekort aan zorgpersoneel erg groot.” 

Wat als we niets doen?

“Als we niets doen in de zorg, zullen vraag en aanbod van zorg na 2025 compleet uit balans zijn en nemen de zorgkosten alleen maar verder toe. Vorig jaar bedroegen de zorgkosten gemiddeld € 7.100,- per persoon. Als we zo doorgaan loopt dat bedrag tot 2040 op naar € 9.600,- is de voorspelling. Persoonlijk denk ik dat het bedrag nog veel hoger wordt.
Deze voorspellingen wijzen op een onhoudbare situatie voor de zorg. De toegankelijkheid, de kwaliteit en de betaalbaarheid van zorg komen in gevaar als we niets doen. Maar nog bedreigender is dat we de mensen niet hebben om de zorg te verlenen. De wachtlijsten zullen toenemen en daarmee zal de kwaliteit afnemen.”

Hoe krijgen we de balans terug?

“Alleen focussen op efficiency en meer mensen in de zorg is niet voldoende. We moeten met z’n allen echt anders naar de zorg gaan kijken om het voor de lange termijn goed met elkaar te organiseren. Op verschillende manieren werken we er in het St. Antonius aan om de balans weer te krijgen. Dat doen we op basis van de volgende vier hoofdthema’s.”

Zorg verlenen die het beste bij iemand past
“Met elke patiënt gaan we in gesprek om samen te bepalen welke zorg het beste bij hem of haar past. Centrale vraag is steeds: welke zorg draagt écht bij aan kwaliteit van leven voor die ene patiënt. We noemen dit ook wel waardegedreven zorg. We stimuleren daarbij dat patiënten zelf ook actief deelnemen aan hun eigen zorgproces. We helpen bij het maken van de best passende keuze door belangrijke informatie over de verschillende zorgopties te delen. Die informatie hebben we, omdat we de uitkomsten van verschillende zorgopties meten, analyseren en daarna vertalen naar toegankelijke informatie voor de patiënt. Bovendien gebruiken we die informatie om onze zorg continu te verbeteren. Dat doen we niet alleen in het St. Antonius zelf, maar ook samen met de 7 Santeon ziekenhuizen verspreid over Nederland. Zo maken we de zorg steeds een stukje beter.”

Hoe helpt dat dan om vraag en aanbod van zorg beter in balans te krijgen?
“Als we weten welke zorg het beste past bij een patiënt, voorkomen we dat er onnodige zorg wordt verleend. Soms beslissen we samen met een patiënt dat hij beter geholpen kan worden buiten het ziekenhuis, bij de huisarts of een andere zorgverlener. Als de best passende zorg toch in ons ziekenhuis plaatsvindt, kijken we hoe we die zorg slim kunnen organiseren. Zodanig dat een patiënt niet te lang in het ziekenhuis hoeft te verblijven. Steeds vaker is een poliklinische behandeling of dagopname mogelijk. Een zo kort mogelijk verblijf in het ziekenhuis is niet alleen goed voor het ziekenhuis, doordat bedden snel weer beschikbaar komen voor andere patiënten. Patiënten willen zelf ook graag snel naar huis. Herstellen in je eigen omgeving is veel prettiger en gaat vaak veel sneller. Reden waarom we in het St. Antonius in coronatijd gestart zijn met thuismonitoring.” 

Zorg anders organiseren; juiste zorg op de juiste plaats
Technologische innovaties bieden mogelijkheden voor een nieuw soort patiëntrelatie, waarin een patiënt veel meer controle krijgt over het proces en onnodige zorg kan worden voorkomen. Hoe meer je als patiënt zelf kunt bepalen en doen (liefst vanuit huis, of zelfs ‘altijd en overal’), hoe makkelijker dat is. Het St. Antonius organiseert de zorg daarom steeds vaker dicht bij de patiënt en geeft patiënten een prominentere rol in het zorgproces. 
Ook kunnen zorgprofessionals steeds vaker en meer patiënten goed op afstand monitoren. Er is steeds meer data beschikbaar, bijvoorbeeld uit allerlei 'wearables', zoals slimme horloges. Artificial intelligence (AI) in de zorg neemt toe en dat levert waardevolle informatie op. Informatie die we gebruiken om patiënten slimmer en beter te voorzien in de persoonlijke zorgbehoefte op dat moment.”

“Met het project Antonius Thuis bieden we nu al meer dan 20 behandelingen bij de patiënt thuis aan, bijvoorbeeld chemotherapie. Voor mensen met een chronische aandoening bieden we monitoring op afstand, zoals bij corona. We noemen dat thuismonitoring en we organiseren dit vanuit één centrum voor meerdere specialismen. Voor patiënten betekent dit minder (wacht)tijd en reistijd en daarmee minder inbreuk op hun dagelijkse leven. Om de kwaliteit hiervan te verhogen en de kosten te verlagen, gaan we dat de komende jaren steeds meer samen doen met de 6 andere Santeon ziekenhuizen.”
Onlangs bleek uit onderzoek dat het St. Antonius nu al voorop loopt als het gaat om zorg mensen thuis te organiseren.

Doen waar we goed in zijn en samenwerken in plaats van concurreren 
“Ziekenhuizen kunnen onmogelijk alle zorg blijven bieden die ze nu bieden. Doen waar je goed in bent. Daar geloven we in. Zeker als het om hoogcomplexe zorg gaat, heeft het St. Antonius (jarenlange) expertise opgebouwd op het gebied van hart- en vaatziekten, longziekten en kanker. Voor zorg waarin we minder expertise in huis hebben, werken we samen met andere zorgpartners. We kiezen ervoor samen te werken in plaats van te concurreren. Zo hebben wij - via het samenwerkingsverband Oncomid - onze operaties voor maag- en slokdarmkanker overgedragen aan het UMC Utrecht en doen wij juist weer alle pancreaskanker operaties in de regio. En dat leidt tot een zichtbare kwaliteitsverbetering.”

“We zijn ons er ook van bewust dat de zorg voor een patiënt niet begint of stopt bij onze voor- of achterdeur. Daarom voelen en nemen we de maatschappelijke verantwoordelijkheid om de zorg samen met andere zorgverleners, zoals huisartsen en ouderenorganisaties te organiseren. Zeker als het gaat om acute en basiszorg. Bijvoorbeeld in Woerden. Daar werken we binnen het samenwerkingsverband ZorgSamen met Careyn, Fundis en Hagro Woerden en in afstemming met de andere partijen aan zorgoplossingen voor vandaag, morgen en overmorgen. Zorg die recht doet aan de wensen en behoeften van patiënten en inwoners en tegelijkertijd een passend antwoord geeft op de grote uitdagingen waar de zorg voor staat. De plannen voor een expertisecentrum voor ouderenzorg krijgen vanuit die samenwerking steeds meer vorm.”

Met plezier werken
“Last but not least, werken we ook aan een gezonde balans in de zorg door aandacht te hebben voor onze medewerkers. Uiteraard werven we nieuwe medewerkers en leiden we er velen op. Maar behoud van onze medewerkers vinden we misschien nog wel belangrijker. 
Daarom gaan we, zoals we met patiënten in gesprek gaan over de best passende zorg, met onze medewerkers op zoek naar de best passende functie(invulling). Iedere medewerker is immers uniek en heeft eigen mogelijkheden en wensen als het om werk gaat. En meer werkplezier leidt tot betere zorg voor onze patiënten. We geven medewerkers de ruimte om regie en verantwoordelijkheid te nemen. Hierdoor ontwikkelen medewerkers niet alleen zichzelf, maar verbeteren ze ook de kwaliteit van zorg voor onze patiënten.”

Wat betekent dit allemaal voor de toekomst van het St. Antonius Ziekenhuis?

“We verwachten dat patiënten binnen nu en 15 jaar alleen nog naar het ziekenhuis toe komen als het echt niet anders kan. Bijvoorbeeld voor een operatie of een lichamelijk onderzoek. Binnen de muren van ons ziekenhuis wordt straks dus steeds minder zorg én op een andere manier zorg verleend. We bieden er nog altijd hoog- en laagcomplexe operatieve zorg. Maar na een ingreep gaan patiënten snel weer naar huis, waar ze in hun eigen omgeving verder herstellen terwijl hun gezondheid door het ziekenhuis op afstand nauwlettend in de gaten wordt gehouden. 

Dat klinkt misschien alsof het ziekenhuis straks steeds minder tijd en aandacht voor patiënten heeft. Het tegenovergestelde is waar. Zoals wij het voor ons zien, zijn deze nieuwe vormen van zorg juist veel meer gericht op iedere individuele patiënt. Ga maar na: nu komt iemand bijvoorbeeld elk halfjaar op controle in het ziekenhuis. Met thuismonitoring vindt die controle vrijwel continu plaats. Eventuele wijzigingen in het ziektebeloop worden veel sneller gesignaleerd en aangepakt. Dat voorkomt achteruitgang of zelfs een heropname of zwaardere behandelingen. Daarnaast ontstaat in het ziekenhuis ruimte om patiënten, voor wie zorg op afstand geen optie is, intensievere zorg te geven.”

Zijn er nog meer gevolgen van deze veranderingen voor het St. Antonius in de toekomst?

“Als we onze manier van zorg verlenen aanpassen, moeten we daar ook onze zorglocaties op aanpassen. Onze ziekenhuisgebouwen zien er in de toekomst daarom ook anders uit. Nu nemen verpleegafdelingen en poli’s de meeste ruimte in beslag. Straks bestaat het ziekenhuis voornamelijk uit spoedeisende hulp, operatie- en interventiekamers, Intensive Care, kleine poli’s, een veel  kleiner beddenhuis, en is het centrum voor thuismonitoring misschien wel het hart van het ziekenhuis.” 

“Daarom is het belangrijk dat we onze ziekenhuislocaties toekomstbestendig maken. Om de juiste vastgoedkeuzes voor de lange termijn te kunnen maken, hebben we nu behoefte aan een duidelijke richting. Immers, als we iets nieuws gaan bouwen of gaan verbouwen zijn dit vaak kostbare trajecten met een lange doorlooptijd en een afschrijvingstermijn van 20 tot 40 jaar. Met name als het gaat om ruimte voor acute zorg, hoog- en laagcomplexe zorg en dagbehandeling. Dus moeten we nu gaan bepalen welke van deze zorg we in de toekomst op welke locatie leveren.”

Hoe ziet St. Antonius Ziekenhuis er dan uit over 15 jaar?

“Dat weten we nog niet precies. We gaan wel nu al keuzes maken in welke zorg we in de toekomst waar bieden en hoe we onze locaties daarvoor het beste kunnen inrichten. We hebben daarvoor gekeken naar de verwachte te leveren zorg op de lange termijn (vanaf 2035 en verder). Dat doen we op basis van demografische groei, welke zorg zinnig is om te leveren, welke vormen van zorg vervangen gaan worden door andere vormen en wat digitalisering en samenwerking gaat betekenen. Vervolgens hebben we een aantal varianten geformuleerd voor de ziekenhuislocaties Nieuwegein en Utrecht. Die varianten worden zorgvuldig getoetst op de thema’s kwaliteit, doelmatigheid en toegankelijkheid."

"Daarnaast vinden we het belangrijk om perspectieven van anderen mee te nemen in onze overwegingen. Want we kunnen dit niet alleen en dat willen we ook niet. We zijn in gesprek met patiënten, medewerkers, gemeenten, huisartsen, ziekenhuizen en verpleeghuizen. Zij zeggen ons dat ze begrijpen dat het met al deze ontwikkelingen van belang is om de toekomstige zorg samen goed in te richten, dat concentratie van hoogcomplexe zorg logisch is, dat afstand steeds relatiever wordt omdat je door de technologische mogelijkheden minder vaak naar het ziekenhuis moet, dat een goede spoedopvang en duidelijkheid over wat waar geboden wordt belangrijk zijn. Deze perspectieven nemen we mee in onze toekomstplannen. Onze patiënten zijn immers ook patiënt bij een huisarts of bewoner van een verpleeghuis en allemaal zijn ze inwoners van een gemeente.”

“Nog dit jaar maken we een keuze welke zorg we na 2035 waar gaan bieden. Bij die keuze is het belangrijk te realiseren dat het geen definitief plaatje is van onze locaties in 2035. Het geeft wel duidelijk richting. In de komende jaren zullen er mogelijk grote verschuivingen optreden tussen onze hoofdlocaties in Utrecht en Nieuwegein. In de aankomende jaren gaan we daar samen met alle betrokken partijen verder invulling aan geven en blijft ruimte voor bijsturing belangrijk.”

“Hoe het St. Antonius er over 15 jaar precies uitziet, weet niemand nog. Wel moet in de komende maanden duidelijk worden welke richting we opgaan.”

Het AD Utrecht schreef ook over het ziekenhuis van de toekomst.