Premenstrueel syndroom (PMS)

Gezond en regelmatig leven, rekening houden met bovengenoemde leefregels en begrip van uw omgeving blijken vaak voldoende om de klachten draaglijk te maken. Helpt dat niet genoeg, dan is soms aanvullend behandeling met medicijnen mogelijk.

Medicijnen waarvan de werking wordt betwijfeld

Van een aantal middelen is bekend dat ze een gunstig effect hebben op premenstruele klachten. Maar uit onderzoek blijkt dat ze net zo gunstig werken als placebo’s (medicijnen die er net zo uitzien maar het geneesmiddel niet bevatten). Daarom twijfelen artsen vaak aan de werking ervan. Voorbeelden van zulke middelen zijn teunisbloemolie, vitamine B6 en progesteron. Misschien ontstaat de gunstige werking door het idee dat de arts wat aan de klachten doet en ze serieus neemt. De klachten lijken daardoor al minder hinderlijk of beter te verdragen. Vaak werken deze medicijnen na een tijdje minder goed, maar sommige vrouwen voelen toch ook na langere tijd een gunstig effect.

Medicijnen die zorgen voor minder hormoonwisseling

Er zijn verschillende medicijnen die ervoor zorgen dat er minder hormoonwisselingen optreden. In een normale menstruatiecyclus is er 2 weken voorafgaand aan de menstruatie een eisprong. Na de eisprong worden andere hormonen aangemaakt dan voor de eisprong. Medicijnen die ervoor zorgen dat u geen eisprong heeft, hebben dan ook als gevolg dat er minder hormoonwisselingen zijn.

Er zijn verschillende mogelijkheden:

• Anticonceptiepil: de pil is het bekendste medicijn dat de eisprong onderdrukt. Bij een aantal vrouwen met PMS die de pil gaat gebruiken, verminderen de klachten. Andere vrouwen blijken de pil niet goed te verdagen. Als u de pil wel verdraagt, werkt een combinatiepil (een pil met dezelfde hoeveelheid hormonen de hele maand) vaak beter dan een driefasenpil (een pil met verschillende hormoonhoeveelheden). U kunt u ook proberen de combinatiepil te gebruiken zonder een week tussendoor te stoppen. Zo krijgt u helemaal geen menstruaties meer. Dit kan geen kwaad. Artsen hebben weinig bezwaar tegen langdurig pilgebruik, ook boven de 35 jaar. Bij hoge bloeddruk of roken wordt de pil soms afgeraden. Recent is aangetoond dat een pil die de stof drospizenon bevat effectief is bij de behandeling van PMS. U slikt deze pil 24 dagen met een ‘stopweek’ van 4 dagen.
• Oestrogeen: het hormoon oestrogeen is een van de hormonen die ook in de pil zit. Een middel met alleen oestrogeen helpt vaak ook om de PMS-klachten te verminderen.
• Progesteronpreparaten: ook progesteron is een van de hormonen die in de pil zit en die de eisprong remt. Het is echter niet aangetoond dat progesteronbehandelingen effectief zijn bij de behandeling van PMS. Bovendien lukt het niet altijd om de menstruatie met deze middelen helemaal te stoppen: sommige vrouwen krijgen last van tussentijds bloedverlies. Daarnaast zijn bijwerkingen mogelijk als vocht vasthouden (en daardoor gewichtstoename), een vettige huid en soms depressiviteit of minder zin in vrijen.
• Hormoonspiraaltje: het Mirena-spiraaltje is een klein T-vormig voorwerp dat net als een koperspiraaltje in de baarmoederholte gebracht wordt. Het geeft elke dag een beetje van een hormoon af dat lijkt op progesteron. Hierdoor wordt het baarmoederslijmvlies langzaam dunner. De menstruatie wordt minder hevig en houdt soms zelfs na een aantal maanden helemaal op. Ook PMS-klachten reageren soms gunstig. Wel moet u rekening houden met de kans op spotting: gering tussentijds bloedverlies tijdens de eerste zes maanden van het gebruik.
• LH-RH-agonisten: deze medicijnen bootsen de situatie na van de postmenopauze (de periode na de laatste menstruatie). Het lichaam maakt dan minder vrouwelijke hormonen aan, waardoor er niet meer elke maand baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd en afgestoten: de menstruaties verdwijnen dus. Het is beter om deze medicijnen niet langer dan een halfjaar te gebruiken, omdat ze een ongunstig effect hebben op de bot-opbouw. Bijwerkingen zijn overgangsklachten als opvliegers, nachtzweten en een droge vagina. Om de bijwerkingen te bestrijden, kunt u er andere hormonen bijnemen. Helaas blijkt dat PMS-klachten dan vaak weer terugkeren. LH-RH-agonisten bieden dan ook vaak geen definitieve oplossing. Wel kunnen ze behulpzaam zijn om erachter te komen of u echt PMS heeft.

Medicijnen die zorgen voor minder last van hormoonwisselingen

Er zijn medicijnen die ervoor zorgen dat de hersencellen minder gevoelig worden voor natuurlijke hormoonwisselingen. Ze beïnvloeden de neurotransmitters in de hersenen. Verzamelnaam voor dit soort medicijnen is SSRI (dit is een Engelse afkorting die vertaald betekent: selectieve serotonine heropnameremmer). Ongeveer 70 procent van de vrouwen met PMS-klachten merkt een gunstig effect van deze medicijnen. Voorbeelden zijn fluoxetine (Prozac®), paroxetine (Seroxat®) en sertraline (Zoloft®).

Welke het beste werkt is niet bekend; er is geen onderzoek dat de werking heeft vergeleken. De ervaring van de arts met een bepaald middel speelt een rol bij de keuze. Ook is nog niet onderzocht of deze middelen op de langere termijn een gunstig effect hebben op de klachten. Wel weten we van Prozac dat na anderhalf jaar gebruik de PMS-klachten nog steeds gunstig reageren. U hoeft deze middelen alleen tijdens de twee klachtweken in te nemen. 

Bijwerkingen van deze middelen kunnen zijn dat u minder zin in vrijen heeft of moeilijker een orgasme krijgt. Maar deze bijwerkingen komen zeker niet bij alle vrouwen voor en meestal alleen bij continu gebruik.

Als u vanwege psychische klachten medicijnen gebruikt, is het verstandig om te overleggen of u ze met deze middelen kunt combineren. Soms kunnen door de combinatie gevaarlijke nieuwe bijwerkingen ontstaan.

Vrouwen met ernstige premenstruele klachten zijn het soms zo beu, dat ze hun eierstokken en/of baarmoeder willen laten verwijderen zodat ze niet meer menstrueren. In Nederland worden om deze reden geen gezonde eierstokken en/of baarmoeder weggehaald. Daar ligt namelijk niet de oorzaak van de klachten. Als alleen de baarmoeder wordt weggehaald, blijven de eierstokken nog hormonen maken. De hormoonwisselingen en bijbehorende klachten blijven dus bestaan. Als beide eierstokken voor de overgang worden weggehaald, ontstaan vaak ernstige overgangsklachten die soms nog vervelender zijn dan PMS-klachten. Een dergelijke operatie zorgt er in de regel niet ervoor dat u zich beter zult voelen.